1999 yılında Almanya’da kurulan, 2003 yılında ise Türkiye’nin ilk elektronik atık geri dönüşüm tesisi olarak ülkemizdeki faaliyetlerine başlayan EXITCOM, geri dönüşüm tesisine yaptığı yatırımlarla alanında küresel ölçekte ender firmalar arasında yer alıyor. TÜBİTAK Mam ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı iş birliğinde pil geri dönüşüm tesisini 2015 yılında kuran, yatırımlarla da tesisteki prosesleri çeşitlendiren EXITCOM; lityum iyon pil, alkali pil, nikel metal hidrit pil, lityum primer pil gibi farklı çeşitleri işleyebiliyor. Türkiye’de 15.000 ton tesis kapasitesine sahip olan firma, atık toplama ağını genişletmek için pek çok kurum ve kuruluşla hem ticari hem de sosyal sorumluluk projeleri gerçekleştiriyor. Almanya’da Hannover, Türkiye’de Kocaeli olmak üzere 2 ana noktada hizmet veren EXITCOM, Avrupa’da uygulamaya alınan ve Türkiye’de de 2027 yılından önce uygulanması beklenen Batarya Pasaportu ile pil geri dönüşümü zincirinin merkezinde yer almayı planlıyor

Firmanın faaliyetleri ve hedefleri üzerine röportaj gerçekleştirdiğimiz EXITCOM Ar-Ge ve Proses Yöneticisi İlyas Emir Çuhadar, ayrıntıları Energy Storage’la paylaşıyor.

EXITCOM’u tanıtabilir misiniz?

1999 yılında Almanya’da kurulan EXITCOM, Türkiye’deki faaliyetlerine 2003 yılında başladı. Türkiye’de entegre elektronik atık geri dönüşüm tesisi olarak kurulan EXITCOM, 2015 yılında TÜBİTAK Mam ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı iş birliğiyle kendi bünyesinde pil geri dönüşüm tesisi kurdu. Firma olarak batarya geri dönüşümü üzerinde bu tesisten önce de çalışmalar yapıyorduk; ancak tesisle birlikte bu alandaki çalışmalarımızı hem güçlendirdik hem de çeşitlendirdik. Özellikle son 4-5 yılda yeni teknolojilerin geliştirilmesiyle birlikte yatırımlar yaparak; lityum iyon pil, alkali pil, nikel metal hidrit pil, lityum primer piller gibi farklı çeşitlerde de geri dönüşüm prosesleri kurduk. Bu süreçte laboratuvar, pilot tesisler gibi çeşitli altyapılar oluşturduk ve halihazırda var olan endüstriyel tesisimizin de optimizasyonlarını gerçekleştirdik.

EXITCOM olarak, farklı pil türlerini farklı proseslerde işliyoruz. Lityum-iyon pil özelinde konuşursak, yaklaşık 6 ana tip bulunuyor. EXITCOM olarak, biz bu tiplerin tamamında çalışıyoruz, bu teknolojiyi hayata geçirdik; ancak burada önemli olan durum atığın bize gelmesi… Örneğin, Türkiye’de geçtiğimiz yılı ele alırsak yaklaşık olarak 300 ya da 400 ton gibi bir atık pil toplandı. Bizim tesis kapasitemiz ise, 15.000 ton.

Bu sebeple, çeşitli kanun ve özel izin gereksinimlerini karşılayarak yurt dışına da iş yapıyoruz. Burada da birçok ülke ham maddeyi kendi elinde tutmak istediği için çeşitli önlemler alıyor. Örneğin, bu ham maddeler AB regülasyonları kapsamında kritik ve stratejik ham maddeler olarak tanımlanıyor. Almanya’da da faaliyet gösteren EXITCOM olarak, çalıştığımız firmalar arasında küresel çapta faaliyet gösteren büyük global markalar da yer alıyor.

Pillerin ne kadarı geri dönüştürülebiliyor?

Pillerin tüm malzemeleri geri dönüştürülebilir. Buradaki asıl mesele verim, yani ham maddenin saflığı kısmı. Bu uyguladığınız teknolojiye göre değişebilir; ürünün %100’ünü geri dönüştürürsünüz ancak dönüştürdüğünüz ham maddenin %95’i verimlidir gibi…

Geri dönüştürdüğünüz ham maddeler sadece pillerde mi kullanılıyor?

Atık pillerden elde ettiğimiz ham maddelerin tümü pilde tekrar kullanılabiliyor. Tesis ve proseslerimizi tasarlarken birinci önceliğimiz batarya sektörü; ancak boya, demir-çelik gibi çeşitli yan pazarlara da ham madde üretebiliyoruz. Bu bize gelen talebe göre değişebiliyor.

Atık toplama ağınızı genişletmek için farklı çalışmalarınız var mı?

Geri dönüşüm çözümünün beraberinde batarya sektörü başta olmak üzere çeşitli alanlara ham madde sağlamanın yanı sıra, sektörü geliştirecek birçok projede aktif şekilde yer alıyor. Örneğin, şu anda 3 tane aktif AB projemiz bulunuyor, bunun yanında Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü (NATEN) ile bu alanda araştırmalar yapıyoruz.

Bizim ülkemizde geri dönüşüm biraz hurda mantığıyla anlaşılabiliyor; ama biz kobalt, lityum gibi uç ürünlere ulaşmak istiyoruz. Bizim elimizdeki ham madde, henüz çıkarılmamış cevherden milyon kat daha değerli; çünkü zamanında oradan işlenerek hazır hale getirilmiş. Bu yönden karşılaştırdığınız zaman madenciliğe göre çok daha az karbon emisyonu, proses ekipmanı ve daha birçok avantaj sağlıyor.

Toplama ağımızı geliştirmek için TAP Derneği başta olmak üzere, bakanlıklar, belediyeler, üniversiteler ve teknoloji mağazaları ile iş birlikleri gerçekleştiriyoruz. EXITCOM olarak bu konuyu sadece ticari olarak ele almıyor, atık ürüne ulaşmanın yanı sıra bu bilinci yerleştirmek için de çeşitli çalışmalar yapıyoruz. Türkiye’de bu alanda ilk ve tek sayılabilecek pek çok iş yapıyoruz.

Batarya Teknolojileri Zirvesi’ndeki gündeminiz nedir?

EXITCOM olarak, tesis kapasitemizi batarya sektöründeki atıklarla güçlendirmek, beraberinde de yine bu sektördeki oyunculara ürünler temin etmeyi planlıyoruz. Tabi bu bir ağ gerektiriyor ve Batarya Teknolojileri Zirvesi’nde bu yöndeki çalışmalarımızı ele alıyoruz. EXITCOM olarak, bir ayağımız Avrupa’da olduğu için buradaki işleri biliyor ve Türkiye’de henüz başında olan bu sektör için sistem altyapısını oluşturmaya çalışıyoruz. Şu an için sadece işimizi yapmıyor toplama ağı, standartlar ve kuralların oluşumundaki altyapının da oluşturulmasına yardımcı oluyoruz.

Zirvede geri dönüşüm alanında faaliyet gösteren tek firmayız. Buradaki ana noktamız yurt içi ve yurt dışı birçok etkinlikte de olduğu gibi sektörün gündem maddeleri arasında yer alan batarya dönüşümündeki altyapıyı oluşturmak.

Batarya Pasaportu sizleri oldukça yakından ilgilendiriyor. Bu konuyu değerlendirebilir misiniz?

Batarya Pasaportu bizim için çok önemli bir konu. Yurt dışında uygulanmaya başlandı. Türkiye’de ise birkaç örnek var; ancak resmiyette başlayıp başlamadığı bir soru işareti olsa da 2027 öncesi kesinlikle uygulamaya girecek. Batarya Pasaportu konusunda zincirin merkezinde yer alıyoruz; çünkü 2030’a kadar pil üreticileri geri dönüşümden ham madde kullanmak zorunda kalacak. Eğer kullanamazlarsa AB’ye pil satamayacaklar. Bunun için de belirli limitler var ve limitler çerçevesinde batarya alanında geri dönüşüm çözümü sunan firmalardan cevher temin edilmesi gerekecek.

EXITCOM olarak, Türkiye’de çok farklı pil türleriyle karşılaştığımız, çok farklı pil türüne çok geniş proses sağladığımız için dünyada tek olabiliriz. Bu kapsamda Almanya’daki tesisimizi de geliştiriyoruz, önümüzdeki yıl içerisinde oraya da kırma-ayırma hattı kuracağız. Aynı zamanda Avrupa’nın farklı bölgelerinde de bir tesis planlıyoruz; çünkü sektörün geri dönüşüm anlamında ciddi ölçekte gelişeceğini ve büyüyeceğini düşünüyoruz.

Enerji arz ve talebini yönetmek, şebeke istikrarını artırmak ve enerji verimliliğini iyileştirmek amacıyla endüstriyel alanlarda büyük ölçekli enerji depolama sistemlerinin kullanılması anlamına gelen endüstriyel tip enerji depolama sistemleri; düşük talep dönemlerinde fazla enerjiyi depolayabilir ve yoğun talep dönemlerinde bu enerjiyi salarak enerji maliyetlerini azaltabilir, şebeke güvenilirliğini destekleyebilir ve yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonunu sağlayabilir. Endüstriyel enerji depolama sistemleri, enerji verimliliğini artırma, şebeke güvenilirliğini sağlama ve endüstriyel operasyonlarda yenilenebilir enerji kaynaklarının entegrasyonunu destekleme konusunda önemli bir rol oynar.

Endüstriyel enerji depolama birçok uygulama ve sektörlerde kullanılır:

Yenilenebilir enerji entegrasyonu: Enerji depolama sistemleri, güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir kaynaklardan üretilen fazla enerjiyi yüksek üretim dönemlerinde depolayabilir ve bu kaynakların enerji üretmediği zamanlarda bu enerjiyi salarak sürekli bir enerji arzı sağlayabilir.

Tepeden kesme (Peak shaving): Endüstriler genellikle yüksek enerji talebi dönemleri yaşar, bunlara tepki dönemleri denir. Enerji depolama sistemleri, bu zirve zamanlarında depolanan enerjiyi boşaltarak enerjiyi şebekeden çekme ihtiyacını azaltabilir, ki bu zirve saatlerinde maliyetli olabilir.

Şebeke istikrarı ve frekans düzenlemesi: Enerji depolama gerçek zamanlı olarak enerji çıkışını talep değişikliklerine uyum sağlamak için ayarlayarak şebekenin istikrarını sağlamak için hızlı yanıt yetenekleri sunabilir. Bu, şebeke frekansını kabul edilebilir sınırlar içinde tutmaya yardımcı olur.

Yedek güç: Endüstriler üretim kayıplarını önlemek için sürekli bir enerji arzına ağırlık verirler. Enerji depolama sistemleri, şebeke kesintileri veya enerji dalgalanmaları sırasında yedek güç kaynağı olarak işlev görebilir.

Yük dengeleme: Enerji depolama sistemleri, düşük talep dönemlerinde fazla enerjiyi depolayarak ve yüksek talep dönemlerinde bu enerjiyi salarak enerji talebindeki değişimleri düzeltebilir, böylece şebekeye olan yükü azaltabilir.

Mikroşebekler: Endüstriyel kompleksler ana şebeke ile bağımsız olarak veya ana şebeke ile birlikte çalışabilen enerji depolamalı mikroşebekler kurarak enerji dayanıklılığını artırabilir ve ana şebekeye olan bağımlılığı azaltabilir.

Endüstriyel enerji depolama sistemlerinin türleri

Batarya enerji depolama sistemleri: Bu sistemler, lityum iyon, kurşun asit veya akış pilleri gibi çeşitli batarya türlerini kullanarak enerji depolar ve serbest bırakır. Yüksek verimli ve ölçeklenebilir olmaları nedeniyle geniş bir endüstriyel uygulama yelpazesine uygun hale gelirler.

Saat enerjisi depolama: Saatler, rotorları yüksek hızlarda döndürerek enerji depolar ve gerektiğinde kinetik enerjiyi elektriğe dönüştürerek kullanabilir. Hızlı yanıt süreleri sunar ve şebeke frekansını stabilize etmeye yardımcı olabilir.

Süperkapasitörler/Ultrakapasitörler: Bu cihazlar enerjiyi elektrostatik olarak depolar ve hızlı enerji boşalmaları sağlar. Genellikle kısa vadeli enerji depolama ve hızlı enerji boşaltma uygulamaları için kullanılırlar.

Pompalanmış hidro enerji depolama: Genellikle daha büyük ölçekte olan bu sistemler, düşük talep dönemlerinde suyu alt rezervuardan üst rezervuara pompalayarak ve yüksek talep dönemlerinde üst rezervuardan aşağıya doğru türbinler aracılığıyla akıtarak enerji depolar.

Sıkıştırılmış Hava Enerji Depolama (CAES): CAES sistemleri, sıkıştırılmış havayı yeraltı mağaralarında depolayarak ve elektrik ihtiyacı olduğunda türbinleri çalıştırmak için salarak enerji depolar.

Isı Enerjisi Depolama (TES): Bu tür depolama, ısı enerjisini yakalamayı ve saklamayı içerir ve daha sonra kullanım için kullanılabilir. Endüstriyel süreçlerde veya enerji üretim sistemleri ile birleştirilebilir.

Hidrojen depolama: Hidrojen, düşük enerji talebi dönemlerinde üretilebilir ve yakıt kaynağı olarak veya enerji dönüşümü için depolanabilir.

Güneş enerjisi ve enerji depolama sektörünün önde gelen firmaları ve profesyonellerini bir araya getiren Solar+Storage NX Fuarı, Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi’nde kapılarını açtı. Sektör için 2 milyar dolarlık iş hacmi yaratması beklenen fuar, 31 Ağustos – 02 Eylül 2023 tarihleri arasında ziyaretçilerini bekliyor.

Türkiye’nin tek güneş enerjisi ve enerji depolama fuarı Solar+Storage NX, kapılarını açtı. TÜYAP Interexpo Salonu’nda gerçekleşen resmi açılış töreninde Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ) Genel Müdürü Ahmet Türkoğlu, TEHAD Kurucu Başkanı Berkan Bayram, GENSED Yönetim Kurulu Başkanı Tolga Murat Özdemir, Enerji Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Yönetim Kurulu Başkanı Cem Özkök, Otomotiv Gazetecisi Okan Altan, katılımcılar ve ziyaretçiler yer aldı.

Sektör için 2 milyar dolarlık iş hacmi yaratması beklenen fuarda güneş enerjisi sistemleri, enerji depolama teknolojileri, mühendislik, tedarik ve inşaat, EPC projeleri, dijitalizasyon, akıllı enerji çözümleri ve e-mobilite ürün grupları sergileniyor.

Yan sanayi ve teknoloji yatırımlarıyla birlikte EPDK’ya yapılan depolamalı RES ve GES başvuruları ile pazara 40-45 milyar dolarlık yatırım olarak yansıması öngörülen sektörün uluslararası buluşmasında, ayrıca Solar+Storage Exclusive Forum düzenleniyor. Türkiye Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği GENSED ve Solis Fuarcılık tarafından düzenlenen fuar kapsamında 31 Ağustos- 1 Eylül 2023 tarihlerinde İstanbul Tüyap Palace Hotel’de, Solis Renewable Hub tarafından küresel güneş enerjisi medyasının prestijli yayınlarından PV Magazine Group stratejik ortaklığı ve GENSED’in desteğiyle düzenlenen forumda; dünya çapında uzmanlar, enerji depolama ve güneş enerjisi alanındaki en son teknolojik gelişmeleri ve fırsatları paylaşacak ve sektör için çok katma değerli network ortamı sunulacak.